HẢI MÃ

1. Tên gọi khác

• Cá Ngựa, Hải Long, Thủy Mã.

2. Tên khoa học

• Thuộc chi Hippocampus.
• Có nhiều loài khác nhau như Hippocampus keloggi Jordan et Snyder, Hippocampus hystrix Kaup… Những chi này đều thuộc bộ Hải long (Syngnatiformes), họ Hải long Syngnathidae.

3. Mô tả về hải mã

• Vì là cá sống ở nước mặn, có đầu giống hình đầu ngựa do đó có tên Cá Ngựa hay Hải Mã (Ngựa Bể).
• Thân cá ngựa dài chừng 15-20cm, có khi tới 30cm, màu trắng, vàng hoặc hơi xanh đen. To nhỏ, trắng, vàng hoặc màu sắc nào cũng có thể được dùng làm thuốc, nhưng người ta thường cho rằng loại trắng và vàng là tốt hơn.

4. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến, bảo quản

4.1. Bộ phận dùng:

• Cả con Cá Ngựa.

4.2. Thu hái:

• Cá Ngựa sống ở dọc bờ biển Việt Nam, đâu cũng có. Ở Việt Nam chỉ có một vài nơi biết dùng làm thuốc (Hòn Gai).
• Tại Trung Quốc, cá Ngựa được coi là một vị thuốc quý và ghi đầu tiên vào bộ sách Bản thảo cương mục thập di của Triệu Học Mẫn (năm 1765). Cá Ngựa được khai thác nhiều tại các tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây, Phúc Kiến, Hải Nam (Trung Quốc).

4.3. Chế biến, bảo quản:

• Quanh năm đều có cá Ngựa nhưng nhiều nhất là tháng 8-9 người ta bắt cá Ngựa khi đi bắt cá chứ không tổ chức riêng bắt cá Ngựa. Sau khi bỏ ruột, uốn đuôi cho cong rồi phơi khô. Chọn những con to bằng nhau rồi buộc từng hai con một. Tại thành phố Hạ Long, người ta ngâm cá Ngựa rượu có quế hồi và một số dược liệu có tinh dầu một thời gian rồi đem ra phơi khô.

5. Tính vị qui kinh

• Tính ôn, vị ngọt, không độc, có tác dụng giúp ích trong giao hợp, tráng dương đạo (cường dương), trị huyết khí thông, phụ nữ sinh khó.

6. Tác dụng theo y học cổ truyền

• Trong nhân dân, người ta coi Hải Mã là một vị thuốc bổ có tác dụng kích thích và giúp cho sự giao cấu được lâu dài. Thường dùng cho người già yếu, thần kinh mệt, yếu. Trong trường hợp này dùng cá ngựa tán bột uống. Còn có thể chữa đau bụng. Phụ nữ trong khi đẻ mệt yếu, thai ra khó.

7. Một số ứng dụng

• Ngày dùng 4-12 dưới dạng thuốc sắc hoặc sấy khô vàng một đôi cá Ngựa tán nhỏ rồi dùng dưới dạng bột hoặc dưới dạng thuốc viên.
• Ngày uống 3 lần, mỗi lần 1-3g bột hoặc thuốc viên. Dùng nước hay rượu mà chiêu thuốc.
• Chữa nam giới liệt dương, nữ giới không có con (bài thuốc kinh nghiệm trong nhân dân): Sấy khô 1 đôi cá Ngựa rồi tán bột, ngày uống 3 lần, mỗi lần 1g, dùng rượu để chiêu thuốc.